این روایتی تکراری اما تلخ است. از آبان ۱۳۹۸ با قطعی گسترده اینترنت، دولت بارها تلاش کرده به گروه‌های خاصی از جامعه دسترسی آزادانه‌تری به اینترنت بدهد. خبرنگاران، برخی کسب‌وکارها، استادان دانشگاه، گردشگران خارجی و شاید هرکسی جز مردم عادی در این سال‌ها جزو گزینه‌های دریافت این رانت بوده‌اند و با هر بار قطعی اینترنت در کشور یا تشدید فیلترینگ، به کاندیداهای دریافت اینترنت طبقاتی افزوده شده است. هر بار هم نامی نو برایش گذاشته‌اند تا بلکه پیامدهای زیان‌بار آن پشت این نام‌ها پنهان شود. این بار هم با قطع اینترنت کشور در میانه جنگ، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران اعلام کرد برای شرکت‌های عضو این سازمان، پیگیر دسترسی به اینترنت بین‌الملل است؛ طرحی که حتی برخی اعضای هیئت‌مدیره این سازمان هم آن را مصداق اینترنت طبقاتی می‌دانند.
دسترسی به اینترنت بین‌الملل به شرط «استفاده برای ضروریات کاری»
نصر تهران در اطلاعیه‌ای هدف این اقدام را «پشتیبانی از تداوم فعالیت‌های حرفه‌ای شرکت‌های فناوری اطلاعات» دانست و از اعضایش خواست با تکمیل تعهدنامه‌ای، درخواست خود برای دسترسی به اینترنت بین‌الملل را مطرح کنند. طبق این اطلاعیه، «شرکت‌ها در این فرایند متعهد می‌شوند فقط از IPهایی استفاده کنند که تحت مالکیت یا کنترل رسمی‌شان قرار دارد و استفاده از اینترنت بین‌الملل را صرفاً در حد ضروریات کاری و به‌دور از هرگونه افشای اطلاعات غیرمرتبط یا اقدامات خلاف قانون انجام دهند. رعایت بالاترین استانداردهای امنیتی و پاسخگویی در قبال هرگونه تخلف نیز از الزامات اصلی این تعهدنامه است. همچنین نهاد نظارتی مجاز است درصورت مشاهده تخلف، دسترسی را قطع کند.»
نصر تهران اطلاعات شرکت‌های متقاضی را «محرمانه» خواند و تأکید کرد این اطلاعات «درصورت لزوم تنها در اختیار مراجع نظارتی ذی‌ربط قرار خواهد گرفت.»
نصر تهران: نگاه طبقاتی به اینترنت نداریم
اطلاعیه نصر با موجی از اعتراضات در شبکه‌های اجتماعی همراه شد و حتی برخی اعضای این سازمان با آن مخالفت کردند. «علی حکیم‌جوادی»، رئیس نصر تهران، در توضیحی گفت: «این سازمان از ابتدا با هرگونه قطع اینترنت مخالف بوده و همچنان معتقد است دسترسی آزاد، ایمن و پایدار به اینترنت یکی از پیش‌شرط‌های حیاتی توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور است. بااین‌حال، در شرایط خاص امنیتی و جنگی که کشور در آن قرار گرفته و تصمیماتی که در سطح ملی اتخاذ شده، سازمان تلاش کرده از اختلال جدی در فعالیت شرکت‌های فناوری اطلاعات و خدمات دیجیتال جلوگیری کند.»
رئیس نصر تهران نگاه طبقاتی به اینترنت را رد کرد و گفت: «این اقدام نه‌فقط ربطی به رانت یا تبعیض ندارد، بلکه دقیقاً برای جلوگیری از فروپاشی بخشی از زنجیره اقتصاد دیجیتال کشور طراحی شده است. مشابه همین حمایت‌ها را در حوزه‌های دیگر هم دنبال کرده‌ایم.»
او اقدام نصر را بی‌ارتباط به «اینترنت طبقاتی» دانسته اما در تماس‌های مکرر خبرنگار دیجیاتو برای طرح این پرسش که براساس چه تعریفی از اینترنت طبقاتی این اقدام در آن تعریف نمی‌گنجد، پاسخگو نبود.
حکیم‌جوادی همچنین پیگیری دسترسی شرکت‌ها به اینترنت بین‌الملل را به پیگیری تعویق پرداخت مالیات یا رایزنی با سازمان تأمین اجتماعی برای تنفس بیمه‌ای تشبیه و این پرسش را مطرح کرد که آیا این اقدامات هم رانتی و تبعیض‌آمیز است؟
جای تعجب است که رئیس سازمان نظام صنفی چنین مسئله‌ای را برای توجیه اقدام خود مطرح میکند. تعویق پرداخت مالیات یا حق بیمه حمایت‌هایی موقتی و عمومی است که برای همه کسب‌وکارها اعمال می‌شود اما اینترنت آزاد فقط در اختیار گروهی خاص قرار می‌گیرد و عملاً امتیازی رانتی است؛ یعنی به‌جای رفع محدودیت برای همه، مسیری ویژه برای برخی باز می‌شود. چنین تصمیمی شکاف دیجیتال را بیشتر میکند، رقابت سالم را از بین می‌برد و فرصت رشد را از استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک‌تر می‌گیرد. علاوه‌براین، اینکه صنفی خاص بتواند از اینترنت بدون فیلتر استفاده کند وقتی میلیون‌ها شهروند از آن محروم‌اند، نقض صریح اصل برابری در دسترسی به اطلاعات نیز به شمار می‌رود.
حکیم‌جوادی سپس برای سلب مسئولیت از این سازمان، گفت: «ما مسئول حفظ تداوم فعالیت صنف هستیم، نه تصمیم‌گیر درباره سطح دسترسی عمومی اینترنت.» اما اقدام نصر برای «تداوم فعالیت صنف» می‌تواند دسترسی عموم مردم به اینترنت را تضعیف کند؛ مخالفت‌ها با این اقدام هم به همین دلیل است.
«دسترسی شرکت‌ها به اینترنت واقعاً مطالبه اعضای صنف است؟»
دیجیاتو در روزهای گذشته با بسیاری از اعضای هیئت‌مدیره نصر تهران تماس گرفت تا موضع آنها را درباره این طرح جویا شود. البته بسیاری از این اعضا پاسخگو یا در دسترس نبودند. برخی نیز به‌کل درباره این طرح اظهار بی‌اطلاعی کردند.
«مصطفی امیری»، عضو هیئت‌مدیره نصر تهران، در گفتگو با دیجیاتو تأکید کرد موضوعی را که این سازمان مطرح کرده از جنس اینترنت طبقاتی می‌داند و معتقد است با اینترنت طبقاتی کیک اقتصاد دیجیتال بزرگ‌تر نمی‌شود.
امیری دراین‌باره تصریح کرد: «مسئله اینترنت زمانی معنا پیدا میکند که آدم‌ها دسترسی یکسان و مشخصی به اینترنت داشته باشند. وقتی دسترسی‌ها محدود و گزینشی باشد، سهم کلی اقتصاد دیجیتال بیشتر نمی‌شود. علاوه‌براین، تا عموم مردم دسترسی معناداری به اینترنت نداشته باشند، احتمالاً رفتار منتهی به خرید و دریافت خدمات از خود نشان نمی‌دهند.»
او سخنان رئیس نصر تهران مبنی‌بر اینکه «ما مسئول حفظ تداوم فعالیت صنف هستیم، نه تصمیم‌گیر درباره سطح دسترسی عمومی اینترنت»، قابل‌درک دانست اما این پرسش را پیش کشید که «واقعا خواسته شرکت‌های عضو سازمان نظام صنفی این بوده که به ما دسترسی اینترنت بدهید؟»
امیری معتقد است مطالبه اصلی شرکت‌های کوچک، متوسط و بزرگ، دسترسی باکیفیت‌تر کاربرانشان به اینترنت است. او می‌افزاید: «خوب است یک بار به خود صنف برگردیم و ببینیم خواسته‌ها چیست.»
امیری یادآوری میکند این طرح بارها در نصر مطرح شده و هر بار فهرست‌هایی هم تهیه شده اما درنهایت هیچ نتیجه‌ای نداشته؛ چنین طرحی اساساً اجرایی نیست.
«نیت نصر خیر است اما این اینترنت طبقاتی است»
«صادق فرامرزی»، عضو علی‌البدل هیئت‌مدیره نصر تهران، از دیگر مخالفان این طرح است. او با تأکید بر طبقاتی بودن این طرح، گفت: «موضوع این است که متوجه نیت خیر دوستان هستم، مشخص است قصدشان راه‌افتادن کسب‌وکارهاست اما مسئله این است که اینترنت را فقط شرکت‌های عضو نصر استفاده نمی‌کنند. مثلاً شرکت‌های معدنی یا صنعتی که تمام کارشان با اینترنت است، اصلاً نمی‌توانند عضو نصر باشند و بالعکس، شرکت‌های زیادی عضو نصر هستند اما اساساً کارشان با اینترنت نیست.»
فرامرزی هم معتقد است در شرایطی که یک طرف اینترنت داشته باشد و طرف مقابل که اتفاقاً استفاده‌کننده خدمات است نه، اقتصاد دیجیتال اصلاْ شکل نمی‌گیرد.
او افزود: «شاید هم مطرح‌کردن مسئله به این شکل غلط بود. من شاهدم که اعضای هیئت‌مدیره به‌شدت می‌جنگند که مشکل اینترنت برای عموم هم حل شود ولی این وسط می‌خواسته‌اند در این فرصت کوتاه مشکل کسب‌وکارها هم حل شود اما مطرح‌کردن آن به این شکل ایجاد دردسر کرده است.»
راهکار حمایت از کسب‌وکارها ارائه اینترنت بدون فیلتر نیست
پیگیری این سازمان برای دسترسی ویژه کسب‌وکارهای عضو نصر تهران به اینترنت بین‌الملل با هر نیتی که انجام شده باشد، با مخالفت‌های متعددی مواجه شده و بسیاری، ازجمله اعضای صنف، آن را مصداق اینترنت طبقاتی می‌دانند. مخالفان غالباً نگران آن‌اند که چنین دسترسی‌هایی اعمال محدودیت برای عموم کاربران را تسهیل کند.
اگر نصر تهران واقعاً بنای حمایت از کسب‌وکارهای حوزه فناوری را دارد، راه آن قطعاً ارائه اینترنت طبقاتی نیست؛ بلکه راه درست، مطالبه رفع محدودیت برای همه است. به‌جای ساختن مسیرهای ویژه برای عده‌ای خاص، باید سیاست‌هایی طراحی شود که دسترسی عادلانه را تضمین کند.
