«مسیح علوی»، پژوهشگر حوزه ماینینگ و بلاکچین، در واکنش به اظهارات اخیر وزیر نیرو درباره کاهش هش‌ریت بیت‌کوین و مصرف برق ایران، گزارشی آماری تهیه کرده و در اختیار دیجیاتو قرار داده است. وزیر نیرو هفته گذشته با اشاره به کاهش هش‌ریت بیت کوین اعلام کرد در روزهایی که اینترنت قطع شد، ۵ درصد تولید بیت کوین کم شد و نتیجه گرفت این افراد از برق غیرقانونی استفاده کرده‌اند.در ادامه خلاصه‌ای از این گزارش را می‌توانید مطالعه کنید و نسخه کامل آن برای دانلود در انتهای مطلب قرار داده شده است.
هش‌ریت جهانی بیت‌کوین در بازه زمانی ۲۹ می تا ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵ با نوسانات قابل توجهی همراه بود که با کاهش چشمگیر پس از ۱۵ ژوئن مشخص شد. این بی‌ثباتی عمدتاً تحت تأثیر تلاقی تنش‌های ژئوپلیتیکی، به ویژه درگیری ایران و اسرائیل و قطعی‌های مرتبط با اینترنت در ایران، همراه با فشارهای اقتصادی ناشی از افزایش قیمت برق و موج‌های گرما در آمریکای شمالی بود. اقتصاد زیربنایی استخراج بیت‌کوین، به ویژه کاهش پاداش بلاک پس از رویداد هاوینگ، چالش‌های سودآوری را برای ماینرها در سراسر جهان تشدید کرد.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که قطعی‌های اینترنت در ایران، در حالی که تأثیر محلی قابل توجهی داشت، تنها با بخش کوچکی از کاهش هش‌ریت جهانی همزمان بود، که این امر به عوامل سیستمی گسترده‌تری اشاره دارد. عملیات استخراج در آمریکای شمالی به دلیل افزایش قیمت برق و الزامات کاهش مصرف در طول موج‌های گرما، با افزایش هزینه‌های عملیاتی مواجه شد. بحران انرژی داخلی ایران، که با نیروگاه‌های ناکارآمد، تلفات قابل توجه شبکه انتقال و توزیع و کسری مزمن عرضه برق مشخص می‌شود، یک آسیب‌پذیری اساسی را نشان می‌دهد که استخراج غیرقانونی ارزهای دیجیتال، با وجود سهم اندک خود، اغلب به‌طور نامتناسبی در کانون توجه قرار می‌گیرد و مسائل زیرساختی واقعی را به حاشیه می‌راند.
این گزارش به این نتیجه می‌رسد که کاهش اخیر هش‌ریت یک پدیده چندعاملی است. در حالی که رویدادهای ژئوپلیتیکی می‌توانند محرک‌های لحظه‌ای برای بروز اختلال باشند، کاهش ماندگارتر به محیط اقتصادی سخت‌گیرانه‌تری برای ماینرها در سراسر جهان اشاره دارد که ناشی از افزایش سختی شبکه و هزینه‌های انرژی پس از هاوینگ است. برای ایران، پرداختن به مسائل عمیق زیرساخت‌های انرژی از طریق بهبود کارایی و توسعه هدفمند انرژی‌های تجدیدپذیر، بسیار مهم‌تر از تمرکز صرف بر استخراج غیرقانونی است. توصیه‌ها شامل مدیریت استراتژیک انرژی، نوسازی شبکه، و ارزیابی مجدد انگیزه‌های اقتصادی برای استخراج در مناطق مختلف جهان است.
بررسی نوسانات هش‌ریت جهانی بیت‌کوین
استخراج بیت‌کوین فرآیندی است که از طریق آن بیت‌کوین‌های جدید وارد چرخه می‌شوند و تراکنش‌های جدید به بلاکچین اضافه می‌گردند. ماینرها از پردازنده‌های تخصصی (ASIC) برای حل پازل‌های محاسباتی پیچیده استفاده می‌کنند. هش‌ریت نشان‌دهنده کل قدرت محاسباتی است که برای ایمن‌سازی شبکه بیت‌کوین اختصاص یافته است. هش‌ریت بیشتر عموماً نشان‌دهنده شبکه‌ای امن‌تر و قوی‌تر است، زیرا انجام حمله ۵۱ درصدی را برای هر نهاد منفرد دشوارتر و پرهزینه‌تر می‌کند. نوسانات در هش‌ریت شاخص‌های مهمی از سلامت شبکه، سودآوری ماینرها و تأثیر عوامل خارجی هستند.
در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵، تعامل پیچیده‌ای از تنش‌های ژئوپلیتیکی، به ویژه تشدید درگیری بین ایران و اسرائیل، و تغییرات قابل توجه در بازارهای انرژی جهانی مشاهده شد. این رویدادهای کلان، در کنار پویایی‌های اقتصادی ذاتی بیت‌کوین (مانند هاوینگ اخیر)، محیطی چالش‌برانگیز را برای صنعت استخراج جهانی ایجاد کرد که منجر به تغییرات قابل مشاهده در هش‌ریت شبکه شد.
پویایی هش‌ریت جهانی (۲۹ می – ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵)
روندهای کلی هش‌ریت شبکه
داده‌های بررسی شده، هش‌ریت روزانه جهانی بیت‌کوین را در واحد اگزاهش بر ثانیه (EH/s) از ۲۹ می تا ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵ نشان می‌دهد. هش‌ریت در ۲۹ می با ۹۸۸ EH/s آغاز شد، در ۱۱ ژوئن به اوج ۱۰۴۶ EH/s رسید و سپس کاهش قابل توجهی را تجربه کرد و تا ۲۴ ژوئن به ۶۶۷ EH/s رسید. این امر نشان‌دهنده کاهش قابل توجه تقریباً ۳۶ درصدی از اوج تا پایین‌ترین نقطه در دوره مشاهده شده است.
کاهش شدید و پایدار از ۱۱ ژوئن (۱۰۴۶ EH/s) تا ۱۸ ژوئن (۷۴۶ EH/s) و سپس تا ۲۴ ژوئن (۶۶۷ EH/s) مشهود است. این دوره کاهش فزاینده با زمان تشدید رویدادهای ژئوپلیتیکی و اختلالات اینترنتی در ایران، و همچنین موج‌های گرما در آمریکای شمالی همزمان بود. روند کلی از اواسط ژوئن به بعد به وضوح نزولی است که نشان‌دهنده دوره فشار قابل توجه بر شبکه استخراج جهانی است. این مشاهده با گزارش‌های خارجی که از کاهش تقریباً ۱۵ درصدی هش‌ریت بیت‌کوین بین ۱۵ ژوئن و ۲۰۲۵ خبر می‌دهند، تأیید می‌شود که به عنوان «شدیدترین کاهش در سه سال گذشته» توصیف شده است.
کاهش قابل توجه هش‌ریت جهانی که از اواسط ژوئن ۲۰۲۵ مشاهده شد، صرفاً به درگیری ایران و اسرائیل یا قطعی‌های اینترنت ایران قابل انتساب نیست. در حالی که این رویدادها با بخشی از کاهش همزمان بودند و احتمالاً بر ماینرهای ایرانی تأثیر گذاشتند، بخش قابل توجهی از کاهش قبلاً به دلیل سایر عوامل اقتصادی و محیطی جهانی در حال وقوع بود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که “تنها کمی کمتر از ۳ درصد از کل کاهش هش‌ریت دقیقاً با رویدادهای اخیر در ایران همزمان بوده است” و “هش‌ریت از ۱۵ ژوئن تا پنجشنبه، قبل از بمباران سایت‌های هسته‌ای ایران توسط ایالات متحده یا اعمال قطعی اینترنت، بیش از ۶.۲۵ درصد کاهش یافته بود”.۲ این امر ماهیت چندوجهی پویایی هش‌ریت جهانی بیت‌کوین را برجسته می‌کند، جایی که رویدادهای ژئوپلیتیکی ممکن است به عنوان کاتالیزور یا عوامل تشدید کننده عمل کنند تا علل ریشه‌ای منفرد. این وضعیت بر انعطاف‌پذیری شبکه در برابر شوک‌های بسیار محلی، اما همچنین آسیب‌پذیری آن در برابر فشارهای اقتصادی و محیطی سیستمی گسترده‌تر تأکید دارد.
توزیع هش‌ریت بر اساس استخرهای استخراج پر استفاده در ایران
در بررسی داده‌های استخراج شده ازmempool.space جزئیات هش‌ریت روزانه چندین استخر استخراج برجسته را ارائه می‌دهند: ViaBTC، Antpool، F2Pool، SpiderPool و BinancePool. داده‌های SlushPool در ۱ به طور قابل توجهی پراکنده و در آن ۱ وجود ندارند، که امکان تحلیل روزانه مداوم برای این استخر را از بین می‌برد.
- Antpool: در ۲۹ می با حدود ۱۷۵ EH/s آغاز شد و روند کلی نزولی را نشان داد و در ۲۳ ژوئن به ۱۴۶.۷۷ EH/s و در ۲۴ ژوئن به ۱۵۲.۷۶ EH/s رسید. Antpool به طور مداوم به عنوان یکی از برترین استخرهای استخراج در سطح جهانی رتبه‌بندی می‌شود.
- ViaBTC: با حدود ۱۱۴ EH/s آغاز شد و روند نزولی مشابهی را دنبال کرد و تا اواخر ژوئن به حدود ۱۰۰-۱۱۰ EH/s کاهش یافت. ViaBTC به عنوان یک استخر ثابت در رتبه‌های ۳-۴ برتر شناخته می‌شود.
- F2Pool: هش‌ریت نسبتاً پایداری را حفظ کرد و عموماً در محدوده ۹۰-۹۷ EH/s نوسان داشت، با برخی افت‌های متناوب. F2Pool جایگاه تاریخی خود را به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین استخرهای استخراج حفظ کرده است.
- SpiderPool: نوسانات قابل توجهی را نشان داد، با شروع حدود ۶۳ EH/s و افت به ۵۱.۱۵ EH/s در ۲ ژوئن، سپس بازیابی قبل از افت دیگری به ۵۷.۷۶ EH/s در ۲۳ ژوئن.
- BinancePool: همچنین نوساناتی را نشان داد و عموماً در محدوده ۵۵-۶۸ EH/s باقی ماند. Binance Pool به عنوان یک نهاد در حال گسترش سریع در بخش استخراج شناخته می‌شود.
عملکرد جمعی این استخرهای اصلی تا حد زیادی کاهش هش‌ریت جهانی را منعکس کرد، که نشان می‌دهد کاهش قدرت محاسباتی یک پدیده گسترده بود که طیف وسیعی از نهادهای استخراج را تحت تأثیر قرار داد نه اینکه در یک استخر یا منطقه جغرافیایی خاص متمرکز باشد.
کاهش هش‌ریت مشاهده شده در دوره می-ژوئن ۲۰۲۵ یک رویداد سیستمی بود که چندین استخر استخراج اصلی را تحت تأثیر قرار داد، نه یک کاهش متمرکز در استخرهای خاص. این امر نشان می‌دهد که فشارهای زیربنایی (اقتصادی، محیطی) گسترده بودند و ماینرها را بدون توجه به وابستگی استخر یا موقعیت جغرافیایی آنها تحت تأثیر قرار دادند (اگرچه برخی مناطق ممکن است آن را با شدت بیشتری احساس کرده باشند). در حالی که توزیع هش‌ریت بیت‌کوین تمرکز را در میان استخرهای برتر نشان می‌دهد، ماهیت توزیع شده کاهش به این معنی است که امنیت شبکه، در حالی که تحت تأثیر هش‌ریت کلی پایین‌تر قرار گرفته است، توسط یک نقطه شکست منفرد در استخرهای اصلی در این دوره به خطر نیفتاده است. روند عدم تمرکز که ذکر شده (۲۸ کشور با > 0.1% هش‌ریت، ۹ کشور با > 1% هش‌ریت) نشان‌دهنده ساختار شبکه انعطاف‌پذیر در برابر شوک‌های محلی است.
عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصادی موثر بر هش‌ریت
درگیری ایران و اسرائیل و قطعی اینترنت
ایران از حدود ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ یک «قطعی تقریباً کامل اینترنت در سطح ملی» را تجربه کرد. این اختلال به طور گسترده‌ای به عنوان “شدیدترین و گسترده‌ترین قطعی اینترنت در ایران از زمان اعتراضات نوامبر ۲۰۱۹ گزارش شد. گروه نظارت بر اینترنت NetBlocks نشان داد که در ساعات اولیه، تنها ۳ درصد از کاربران ایرانی به اینترنت جهانی دسترسی داشتند. این قطعی حدود ۶۲ ساعت به طول انجامید و تا ۲۱ ژوئن به طور جزئی بازیابی شد، اگرچه اتصال کلی «زیر سطح عادی» باقی ماند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که محدودیت‌های اینترنتی از ۱۳ ژوئن آغاز شده بود. دولت ایران هدف خود را از این قطعی، جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست و سوءاستفاده توسط ارتش اسرائیل اعلام کرد.
در حالی که قطعی اینترنت در ایران شدید بود و بدون شک بر ماینرهای محلی تأثیر گذاشت، به نظر می‌رسد تأثیر مستقیم و فوری آن بر هش‌ریت جهانی بیت‌کوین محدود بوده است. تحلیل دقیق نشان می‌دهد که «تنها کمی کمتر از ۳ درصد از کل کاهش هش‌ریت دقیقاً با رویدادهای اخیر در ایران همزمان بوده است». این امر نشان می‌دهد که در حالی که ماینرهای ایرانی متصل به شبکه تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، سهم کلی آنها در هش‌ریت جهانی ممکن است به اندازه سایر عوامل گسترده‌تر قابل توجه نباشد.
نکته مهم این است که هش‌ریت جهانی قبل از قطعی گسترده اینترنت در ایران و قبل از حملات گزارش شده ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران، کاهش شدیدی را آغاز کرده بود. به طور خاص، هش‌ریت از ۱۵ ژوئن تا ۱۸ ژوئن، قبل از اعمال قطعی کامل اینترنت، بیش از ۶.۲۵ درصد کاهش یافت. این کاهش از بررسی داده‌های موجود نشان می‌دهد که سایر عوامل اقتصادی و محیطی از قبل فشار نزولی بر هش‌ریت وارد کرده بودند.
درگیری ایران و اسرائیل و قطعی‌های متعاقب اینترنت در ایران، در حالی که باعث اختلال محلی قابل توجهی در عملیات استخراج ایران شد، عمدتاً به عنوان عاملی برای برجسته کردن و احتمالاً تسریع یک روند نزولی از پیش موجود در هش‌ریت جهانی بیت‌کوین عمل کرد. به نظر می‌رسد حساسیت اکوسیستم استخراج جهانی به شرایط اقتصادی و محیطی گسترده‌تر، محرک اساسی‌تری نسبت به رویدادهای ژئوپلیتیکی منفرد است. این تحلیل نشان می‌دهد که در حالی که ثبات ژئوپلیتیکی عموماً برای فعالیت‌های اقتصادی جهانی مفید است، هش‌ریت کلی شبکه بیت‌کوین به طور بنیادی‌تر تحت تأثیر انگیزه‌های اقتصادی ذاتی و پویایی بازار انرژی جهانی قرار دارد. بنابراین، پاسخ‌های سیاستی یا استراتژی‌های صنعتی باید بر پرداختن به این مسائل سیستمی گسترده‌تر تمرکز کنند تا صرفاً به حوادث ژئوپلیتیکی خاص واکنش نشان دهند.
فشارهای بازار آمریکای شمالی
قیمت‌گذاری برق عامل بسیار مهمی در سودآوری استخراج بیت‌کوین است. در آمریکای شمالی، به ویژه ایالات متحده، هزینه‌های برق صنعتی اغلب از ۰.۱ دلار در هر کیلووات ساعت (kWh) فراتر می‌رود، که به طور قابل توجهی بالاتر از نرخ‌های یارانه‌ای سنگین در مناطقی مانند عمان (۰.۰۵ تا ۰.۰۷ دلار در هر کیلووات ساعت) یا امارات متحده عربی (۰.۰۳۵ تا ۰.۰۴۵ دلار در هر کیلووات ساعت) است. این تفاوت در هزینه‌های انرژی مستقیماً بر سودآوری تأثیر می‌گذارد. هزینه‌های استخراج بیت‌کوین در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵ به بیش از ۷۰,۰۰۰ دلار در هر بیت‌کوین افزایش یافت، که بخشی از آن ناشی از افزایش قیمت انرژی بود. به عنوان مثال، Terawulf گزارش داد که قیمت انرژی در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۵ تقریباً دو برابر شده و از ۰.۰۴۱ دلار به ۰.۰۸۱ دلار در هر کیلووات ساعت رسیده است. این افزایش در هزینه‌های عملیاتی به شدت حاشیه سود را کاهش می‌دهد، به ویژه برای ماینرهایی که از سخت‌افزار کم‌بازده‌تر استفاده می‌کنند.
موج‌های گرما در سراسر ایالات متحده، به ویژه در تگزاس، به دلیل افزایش شدید تقاضا برای تهویه مطبوع، فشار زیادی بر شبکه‌های برق منطقه‌ای وارد می‌کنند. شورای قابلیت اطمینان برق تگزاس (ERCOT)، که بیشتر شبکه برق این ایالت را مدیریت می‌کند، سابقه مستندی در تشویق ماینرهای بیت‌کوین به کاهش مصرف انرژی خود در دوره‌های اوج تقاضا برای جلوگیری از قطعی‌های گسترده دارد. به عنوان مثال، Riot Platforms در آگوست ۲۰۲۳ مبلغ ۳۱.۷ میلیون دلار اعتبار انرژی برای کاهش عملیات خود دریافت کرد. در حالی که این عمل به پایداری شبکه کمک می‌کند، مستقیماً به کاهش هش‌ریت فعال منجر می‌شود. ERCOT رکورد تقاضای انرژی را برای تابستان ۲۰۲۵ پیش‌بینی کرد و اوج بار را ۸۷.۵ گیگاوات (GW) تخمین زد که افزایشی نسبت به رکورد ۸۵.۵ گیگاوات در آگوست ۲۰۲۳ است. با وجود افزودن ظرفیت‌های جدید خورشیدی و باتری، شرایط شبکه همچنان تنگاتنگ پیش‌بینی می‌شود، به ویژه در ساعات عصر که تولید انرژی خورشیدی کاهش می‌یابد اما دما کماکان بالا می‌ماند. علاوه بر این، PJM Interconnection، که شبکه برق را در ۱۳ ایالت نظارت می‌کند، از افزایش شگفت‌انگیز ۸۳۳ درصدی قیمت ظرفیت از ژوئن ۲۰۲۵ خبر داد که منجر به افزایش ۲۹ درصدی یا بیشتر در قبوض انرژی تجاری در منطقه خدمات آن می‌شود.
ظرفیت عملیاتی و سودآوری بخش استخراج بیت‌کوین در آمریکای شمالی به شدت به الگوهای فصلی آب و هوا و شرایط پویای بازار انرژی حساس است. موج گرمای تابستان ۲۰۲۵، همراه با افزایش قابل توجه قیمت برق و هزینه‌های ظرفیت، با وادار کردن ماینرها به کاهش عملیات خود یا مواجهه با حاشیه سود به شدت کاهش یافته، مستقیماً به کاهش هش‌ریت جهانی کمک کرد. این وضعیت بر اهمیت فزاینده زیرساخت‌های انرژی قوی و استراتژی‌های سازگاری با آب و هوا برای صنعت استخراج بیت‌کوین جهانی تأکید می‌کند. ماینرها به طور فزاینده‌ای تشویق می‌شوند تا به دنبال مناطق با برق پایدار و کم‌هزینه باشند، که می‌تواند تغییرات جغرافیایی در توزیع هش‌ریت را تسریع کرده و نوآوری در شیوه‌های استخراج با بهره‌وری انرژی را به جلو سوق دهد.
اقتصاد پس از هاوینگ و پاداش‌های شبکه
رویداد هاوینگ بیت‌کوین، یک رویداد از پیش برنامه‌ریزی شده و تعبیه شده در پروتکل بیت‌کوین، در ۲۰ آوریل ۲۰۲۴ رخ داد. این رویداد به طور خودکار پاداش بلاک برای ماینرها را از ۶.۲۵ بیت‌کوین به ۳.۱۲۵ بیت‌کوین کاهش داد. هاوینگ‌ها تقریباً هر چهار سال (یا هر ۲۱۰,۰۰۰ بلاک) یک بار اتفاق می‌افتند تا عرضه محدود و ماهیت تورم‌زدای بیت‌کوین را کنترل کنند.
هاوینگ به شدت بر سودآوری ماینرها تأثیر گذاشت، زیرا جریان اصلی درآمد آنها نصف شد در حالی که هزینه‌های عملیاتی، به ویژه برق، ثابت ماند یا حتی افزایش یافت. این تغییر اقتصادی ماینرها را مجبور کرد تا «عملیات خود را بازنگری کنند، کارایی را بهینه کنند، هزینه‌های انرژی را کاهش دهند و سخت‌افزار را ارتقا دهند تا سودآوری خود را حفظ کنند». هش‌پرایس (hashprice)، که نشان‌دهنده درآمد روزانه در هر تراهش است، به طور قابل توجهی از ۰.۱۲ دلار در آوریل ۲۰۲۴ به حدود ۰.۰۴۹ دلار در آوریل ۲۰۲۵ کاهش یافت. همزمان، سختی شبکه به بالاترین حد خود رسید و کسب درآمد را برای ماینرها دشوارتر کرد. در این محیط جدید، «کارایی دیگر اختیاری نیست؛ یک ضرورت است» و تنها «کارآمدترین ماینرها می‌توانند دوام بیاورند». ماینرهایی که از دستگاه‌های قدیمی‌تر و کم‌بازده‌تر استفاده می‌کردند، حفظ سودآوری را به طور فزاینده‌ای دشوار یافتند.
هاوینگ بیت‌کوین در آوریل ۲۰۲۴ به طور بنیادی چشم‌انداز اقتصادی ماینرها را با نصف کردن پاداش‌های بلاک تغییر داد. این امر یک فشار اقتصادی ساختاری و مداوم برای افزایش کارایی عملیاتی و کاهش هزینه‌های انرژی ایجاد کرد و عملاً عملیات استخراج کم‌سودتر را از صحنه خارج کرد و به طور قابل توجهی به کاهش کلی هش‌ریت مشاهده شده در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۵ کمک کرد، بدون توجه به سایر عوامل خارجی. مکانیسم هاوینگ ذاتاً دوره‌هایی از کاهش سودآوری و تمرکز احتمالی هش‌ریت را معرفی می‌کند که به نفع عملیات استخراج در مقیاس بزرگ و بسیار کارآمد با دسترسی ترجیحی به برق ارزان و پایدار است. این روند بلندمدت و سیستمی، تعیین‌کننده مهم‌تری برای تکامل هش‌ریت و توزیع جغرافیایی آن نسبت به شوک‌های ژئوپلیتیکی کوتاه‌مدت یا عوامل محیطی فصلی است.
بزرگ‌نمایی آماری برای پوشش ناکارآمدی‌های شبکه برق ایران
بررسی ادعاهای مقامات وزارت نیرو و شرکت توانیر نشان‌دهنده ناسازگاری‌هایی در آمارهای ارائه‌شده درباره استخراج غیرمجاز بیت‌کوین است، که می‌تواند تلاشی برای پوشش ناکارآمدی‌های ساختاری شبکه برق و اقتصاد صنعت برق باشد. به‌عنوان مثال، در تاریخ ۴ اسفند ۱۴۰۳، توانیر ادعا کرد که ۷۰۰,۰۰۰ ماینر غیرمجاز با مصرف تقریبی ۳,۰۰۰ مگاوات (معادل سه نیروگاه اتمی بوشهر) فعال هستند، در حالی که ۲۴۰,۰۰۰ ماینر کشف‌شده مصرفی معادل ۸۰۰ مگاوات داشته‌اند. در تاریخ ۵ آذر ۱۴۰۳، محمد اله‌داد، معاون انتقال توانیر، اعلام کرد که ۳۰۰,۰۰۰ ماینر غیرمجاز با مصرف ۱,۰۰۰ مگاوات کشف شده‌اند، که با میانگین مصرف ۳.۲ کیلووات (بر اساس مدل‌های رایج مانند Antminer S19) محاسبه آن به ۹۶۰ مگاوات نزدیک است و تا حدی منطقی به نظر می‌رسد. با این حال، ادعای ۳,۰۰۰ مگاوات برای ۷۰۰,۰۰۰ ماینر با محاسبات (۷۰۰,۰۰۰ × ۳.۲ کیلووات = ۲,۲۴۰ مگاوات) ناسازگار است و نیازمند فرض مصرف بالاتر (حدود ۴.۳ کیلووات به ازای هر ماینر) است، که با مدل‌های رایج در ایران همخوانی ندارد. این ناسازگاری با ادعای ۲,۵۰۰ مگاوات برای ۲۵۰,۰۰۰ ماینر در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ نیز تکرار شده است، که تنها ۸۰۰ مگاوات محاسبه می‌شود.
روش‌شناسی آماری توانیر ظاهراً بر تخمین‌های غیرمستند و اغراق‌آمیز مبتنی است. گزارش Chainalysis نشان می‌دهد که نرخ استخراج بیت‌کوین در ایران از ژانویه ۲۰۲۵ تا ۲۹ ژوئن ۲۰۲۵ عمدتاً ثابت بوده، با کاهش ۵۲% در درآمد روزانه ماینرها در ۱۹ ژوئن به دلیل هک صرافی Nobitex و قطعی اینترنت، که پس از ۲۰ ژوئن تا حدی بهبود یافت اما همچنان زیر روند عادی باقی ماند. نمودار ارائه‌شده توسط Chainalysis (شامل جریان ورودی روزانه به دلار و درآمد ماینینگ) تأیید می‌کند که میانگین درآمد روزانه پیش از درگیری‌ها حدود ۲۰۷,۰۰۰ دلار بوده، اما پس از کاهش، به‌طور قابل‌توجهی افت کرده است، بدون اینکه نشانه‌ای از افزایش کلی تعداد ماینرها در طول سال دیده شود. این ثبات در هش‌ریت، با وجود ادعای توانیر مبنی بر افزایش تعداد ماینرهای غیرمجاز از ۲۴۰,۰۰۰ (آذر ۱۴۰۳) به ۳۰۰,۰۰۰ (۵ آذر ۱۴۰۳)، سپس ۷۰۰,۰۰۰ (۴ اسفند ۱۴۰۳)، و نهایتاً ۹۰۰,۰۰۰ (تیر ۱۴۰۴)، تناقض آشکاری دارد و از بزرگ‌نمایی بیش از سه‌برابری در یک سال حکایت می‌کند. این رویکرد می‌تواند تلاشی برای منحرف کردن توجه از ناکارآمدی‌های ساختاری شبکه، مانند تلفات ۱۱-۱۳ درصدی در انتقال و توزیع و ناتوانی در تأمین ظرفیت عملی ۹۴ گیگاوات اسمی، باشد. برجسته‌سازی استخراج غیرمجاز به‌عنوان مقصر اصلی ناترازی برق، مسائل ریشه‌ای مانند سرمایه‌گذاری ناکافی و مدیریت ضعیف زیرساخت‌های انرژی را به حاشیه می‌راند.
سخن آخر و توصیه‌ها
کاهش هش‌ریت جهانی مشاهده شده در دوره می-ژوئن ۲۰۲۵ یک پدیده چندعاملی است و صرفاً به درگیری ایران و اسرائیل محدود نمی‌شود. این کاهش بیشتر تحت تأثیر اقتصاد پس از هاوینگ بیت‌کوین، افزایش هزینه‌های انرژی و موج‌های گرما در آمریکای شمالی، و مشکلات ساختاری عمیق در بخش انرژی ایران قرار گرفته است. در حالی که درگیری ژئوپلیتیکی به عنوان یک شوک محلی و عامل جزئی در کاهش هش‌ریت جهانی عمل کرد، اما به طور قابل توجهی آسیب‌پذیری‌های انرژی ریشه‌دار ایران را آشکار ساخت. صنعت استخراج جهانی در حال تطبیق با محیطی جدید و کم‌سودتر پس از هاوینگ است.
توصیه‌ها:
- برای صنعت استخراج جهانی ماینرها باید به طور فزاینده‌ای بر بهره‌وری انرژی تمرکز کنند و به دنبال مناطق با برق پایدار و کم‌هزینه باشند. تنوع بخشیدن به جریان‌های درآمدی، مانند میزبانی سرویس‌های هوش مصنوعی، می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری در برابر نوسانات بازار کمک کند.
- برای بخش انرژی ایران به جای تمرکز صرف بر استخراج غیرقانونی، اولویت‌بندی اصلاحات ساختاری ضروری است. این اصلاحات شامل خصوصی‌سازی واقعی بخش برق، نوسازی جامع شبکه، زیرساخت دیجیتال و اجرای برنامه‌های بهره‌وری انرژی مانند بهبود روشنایی معابر، تعویض کولرهای قدیمی با موتورهای BLDC و پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت انرژی هوشمند است. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه خورشیدی، باید در کنار توسعه و تقویت زیرساخت‌های شبکه موجود انجام شود تا از جذب ظرفیت‌های جدید اطمینان حاصل شود. تسریع در توسعه زیرساخت‌های خودروهای برقی نیز برای کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا در شهرهای بزرگ حیاتی است.
- برای سیاست‌گذاران (به طور کلی) شناخت تعامل پیچیده انرژی، اقتصاد و ژئوپلیتیک در زیرساخت‌های دیجیتال ضروری است. توسعه استراتژی‌های انعطاف‌پذیر که هم به شوک‌های کوتاه‌مدت و هم به روندهای ساختاری بلندمدت می‌پردازند، برای تضمین پایداری و امنیت سیستم‌های حیاتی در مقیاس جهانی اهمیت فزاینده‌ای دارد.
نسخه کامل این گزارش تحقیقی را می‌توانید از اینجا مطالعه کنید.
