در تازه‌ترین گزارش «شاخص کیفیت زندگی دیجیتال» (DQL) که توسط سرف‌شارک منتشر شده، ایران بار دیگر عملکرد ضعیفی در ابعاد مختلف زیست دیجیتال از خود به‌جای گذاشته است.
گزارش سرف‌شارک که بیش از ۱۲۱ کشور را بر اساس پنج شاخص کلیدی ارزیابی می‌کند، تصویر تاسف‌باری از وضعیت ایران در زمینه اینترنت، امنیت سایبری، خدمات آنلاین و زیرساخت‌های دیجیتال ارائه می‌دهد.
کیفیت دیجیتال زندگی (DQL) مطالعه مستقلی است که توسط شرکت سرف‌شارک انجام می‌شود. شاخص DQL از پنج رکن اصلی تشکیل شده که عبارتند از:
- ۱. کیفیت اینترنت (سرعت، پایداری، و دسترسی)
- ۲. قابلیت مالی اینترنت (هزینه دسترسی به اینترنت نسبت به درآمد مردم)
- ۳. زیرساخت الکترونیکی (توسعه فناوری‌های دیجیتال مانند شبکه‌های پرسرعت و خدمات ابری)
- ۴. دولت الکترونیکی (کاربرد فناوری در خدمات دولتی و تعامل دیجیتال با شهروندان)
- ۵. امنیت الکترونیکی (حفاظت از داده‌ها، قوانین سایبری، و امنیت سایبری)
این شاخص با تحلیل این عوامل، بینش‌هایی درباره رفاه دیجیتال کشورها ارائه می‌دهد و حوزه‌های نیازمند بهبود را برای پیشرفت آینده مشخص می‌کند. برای مثال، کشورهایی با اینترنت پرسرعت اما گران‌قیمت ممکن است در رکن «قابلیت مالی» ضعف داشته باشند، یا کشورهایی با دولت الکترونیکی پیشرفته اما زیرساخت‌های امنیتی ضعیف نیازمند سرمایه‌گذاری در امنیت سایبری هستند.
شاخص DQL نشان می‌دهد که کشور آلمان در سال ۲۰۲۴ بالاترین کیفیت زندگی دیجیتال را در مجموع داشته و کشورهای فنلاند، فرانسه و هلند در رده‌های بعدی قرار دارند. جایگاه ایران در شاخص کلی، ۱۰۱ از میان ۱۲۱ کشور ارزیابی شده است.
در قعر جدول امنیت
یکی از قابل‌تأمل‌ترین بخش‌های گزارش، جایگاه ایران در بخش «امنیت الکترونیکی» است؛ جایی که کشور با قرار گرفتن در رتبه ۱۲۰ از ۱۲۱، در آستانه قعر جدول قرار دارد. این شاخص میزان آمادگی کشور برای مقابله با جرایم سایبری و میزان تعهد آن به حفظ حریم خصوصی کاربران را می‌سنجد. در این رکن، کشورهای بلژیک، لیتوانی و استونی سه رتبه برتر را به خود اختصاص داده‌اند.
در شاخص «دولت الکترونیک» نیز ایران وضعیت مناسبی ندارد و در جایگاه ۱۰۴ قرار گرفته است. این شاخص میزان دیجیتالی‌سازی خدمات عمومی، کاهش بروکراسی، مقابله با فساد و ارتقای شفافیت را اندازه‌گیری می‌کند. رتبه پایین ایران در این حوزه، حاکی از آن است که فرایندهای اداری و خدمات دولتی همچنان درگیر ناکارآمدی و فقدان یکپارچگی دیجیتال هستند. سنگاپور، ایالات متحده آمریکا و کره‌جنوبی، سه کشور اول در این رکن از شاخص هستند.
کیفیت اینترنت، پایین‌تر از بورکینافاسو
در زمینه «کیفیت اینترنت»، ایران رتبه ۹۴ را از آن خود کرده است. این شاخص، سرعت، پایداری و روند بهبود اتصال اینترنت را می‌سنجد. جایگاه پایین ایران در این بخش گویای سرعت‌های پایین، قطعی‌های مکرر و عدم توسعه پایدار در حوزه ارتباطات است؛ مسائلی که کاربران اینترنت در ایران روزانه با آن مواجه‌اند. در این رکن همسایه ما، قطر، رتبه اول را در اختیار دارد و پس از آن، سنگاپور و فرانسه دیده می‌شوند. بر اساس این شاخص، اینترنت کشورهایی از جمله بورکینافاسو، نپال، سنگال و قرقیزستان از اینترنت ما کیفیت بالاتری دارد.
رکن «زیرساخت الکترونیک» که نشان‌دهنده میزان توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و دسترسی همگانی به آن‌هاست، رتبه ۷۲ را برای ایران به ثبت رسانده است. هرچند این بخش در مقایسه با سایر شاخص‌ها وضعیت بهتری دارد، اما همچنان فاصله زیادی با کشورهای توسعه‌یافته دیده می‌شود. آمریکا، هلند و دانمارک در این رکن وضعیت بهتری نسبت به سایر کشورها دارند.
در بخش «صرفه‌پذیری اینترنت»، ایران با کسب رتبه ۷۶ نشان می‌دهد که شهروندان باید بخش قابل‌توجهی از زمان کاری خود را صرف تأمین هزینه‌های اینترنت کنند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، دسترسی به اینترنت پرسرعت با هزینه‌ای ناچیز یا حتی رایگان میسر است؛ مسئله‌ای که مستقیماً بر رفاه دیجیتال مردم اثر می‌گذارد. آلمان، آنگولا و بلغارستان بر اساس این شاخص، مقرون‌به‌صرفه‌ترین اینترنت را در اختیار شهروندان‌شان می‌گذارند.
گزارش سرف‌شارک تصویر روشنی از شکاف دیجیتال ایران با استانداردهای جهانی ترسیم می‌کند. از نبود امنیت گرفته تا کندی اینترنت و ناکارآمدی دولت الکترونیک، همه‌چیز نشان از وضعیتی دارد که به دشواری می‌توان آن را در مسیر توسعه پایدار دیجیتال تصور کرد. تمام این موارد باعث شده تا ایران در مجموع رتبه ۱۰۱ را از میان ۱۲۱ کشور در زمینه کیفیت زندگی دیجیتال به دست آورد.
گزارش کیفیت زندگی دیجیتال سرف‌شارک در سال ۲۰۲۴ را می‌توانید در این آدرس مطالعه کنید.
