درست بعد از آتش‌بس جنگ ۱۲ روز‌ه با رژیم صهیونیستی، وزیر ارتباطات در شبکه اجتماعی ایکس خبر از بازگشت وضعیت اینترنت به شرایط عادی داد. سید ستار هاشمی نوشت: «با عادی شدن شرایط، وضعیت دسترسی‌های ارتباطی به شرایط قبل بازگشت.» او یکشنبه، ۸ تیر، نیز در دیدار با اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس، گفت: «به‌رغم حملات سنگین و بی‌سابقه سایبری علیه زیرساخت‌های ارتباطی کشور، همکاران ما تلاش جدی و شایسته تقدیری در حفظ پایداری شبکه ارتباطی و استمرار خدمت‌رسانی به مردم در بخش‌های مختلف کرده‌اند.»
البته ادعاهای وزیر در تقابل آشکار با شواهد میدانی، گزارش‌های فنی و نظر کاربران و متخصصان فناوری اطلاعات است که از اختلالات گسترده در زیرساخت‌های حیاتی اینترنت گزارش می‌دهند.
«پویا پیرحسینلو»، مدیرعامل ابرآروان، در توییتی نوشت: «این حجم از اختلال تو اینترنت، اون هم بعد از زمانی که اعلام شده همه‌چیز به حالت عادی برگشته، وحشتناکه. IPv6 و HTTP/3 به‌طور کامل از دسترس خارج شدن و بیشتر رنج‌های آی‌پی اختلال شدید دارن.»
کاربر دیگری با نمایش تصویری از وضعیت ارتباط اینترنتی خود، خطاب به وزیر ارتباطات نوشت: «شما می‌دانید زندگی چند میلیون نفر گرفتار این وضعیت است؟ مگر نگفتید اینترنت وصل شده؟ پس این چه وضعیت عجیبی است؟»
اختلال در زیرساخت‌ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد دسترسی به پروتکل‌های امنیتی TLS و SSH همچنان با اختلال مواجه است. این وضعیت باعث شده وب‌سایت‌های مبتنی‌بر HTTPS و سرویس‌های سروری نیازمند احراز هویت، برای بسیاری از کاربران قابل‌استفاده نباشند. هم‌زمان، مسدودسازی پیامک‌های بین‌المللی، دریافت کدهای OTP سرویس‌هایی مانند جیمیل را مختل کرده است و باعث شده کسب‌وکارها و مردم از دسترسی مجدد و لاگین‌کردن در پلتفرم‌های جهانی محروم شوند.
آن‌طورکه گفته شده بود، بخشی از ماجرای قطع اینترنت راهکاری برای ممانعت از حمله پهپادهای دشمن بود اما متخصصان شبکه معتقدند این ادعا پشتوانه فنی ندارد. به گفته این کارشناسان، پهپادهای نظامی معمولاً از سیگنال‌های رادیویی مستقیم یا ارتباطات ماهواره‌ای استفاده می‌کنند و وابسته به شبکه‌های سلولی عمومی نیستند؛ بنابراین اقدام به محدودسازی اینترنت و ایجاد اختلال در پروتکل‌های حیاتی آن نه‌فقط تهدیدات را خنثی نمی‌کند، بلکه امنیت سامانه‌های داخلی را با تضعیف پروتکل‌های امنیتی به خطر می‌اندازد.
شاید دلیل دیگر برای محدودسازی اینترنت در شرایط جنگی کنترل روایت در شبکه‌های اجتماعی بوده است اما این تدبیر نه‌فقط امکان روایت‌گری اصیل و مستقیم را از مردم در شرایط بحران گرفت، بلکه بسیاری از هم‌وطنان را ناگزیر به‌سوی شبکه‌های ماهواره‌ای مغرض سوق داد.
به‌هرحال دلیل ایجاد محدودیت اینترنت در شرایط جنگی هرچه بود، درست یا غلط، آن شرایط اکنون رفع شده و تداوم محدودیت‌های آزاردهنده توجیه‌پذیر نیست.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی
سویه دیگر ماجرا مصایبی است که شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال با آن مواجه‌اند. افت شدید تراکنش‌های آنلاین کسب‌وکار آنها را به خطر انداخته و اختلال در ارتباطات بین‌المللی دیتاسنترها سرویس‌دهی به کاربران را مختل کرده و هزینه‌های عملیاتی را افزایش داده است. از سوی دیگر، رشد تقاضا برای VPN و سرویس‌های ماهواره‌ای مانند استارلینک (مبتنی‌بر قانون مصوب مجلس خریدش هم رسماً جرم است و حبس دارد)، گواهی بر ناامیدی شهروندان از زیرساخت داخلی است.
تخلیه سریع باتری و داغ شدن گوشی‌ها
افزون بر این اختلالات فنی کاربران با معضل جدیدی مواجه شده‌اندن نیز مواجه شده‌اند: تخلیه سریع شارژ باتری و داغ شدن غیرعادی دستگاه‌ها. این وضعیت نه‌فقط کیفیت استفاده از تلفن‌های همراه را کاهش داده، بلکه نگرانی‌هایی درباره آسیب‌های سخت‌افزاری به وجود آورده و اعصاب کاربران را که در شرایط ناپایدار کنونی، به اندازه کافی مشکلات و استرس دارند، خرد کرده است.
باتوجه‌به اختلال‌های مستمر در اینترنت، برنامه‌هایی مانند پیام‌رسان‌ها، سرویس‌های ایمیل و اپلیکیشن‌های مبتنی‌بر ابر (مثل گوگل درایو) مداوم در تلاش برای برقراری اتصال‌اند. این فرایند به پردازنده و مودم گوشی فشار می‌آورد و منجر به تولید گرمای زیاد و مصرف بیشتر باتری می‌شود. به گفته میلاد نوری، کارشناس فناوری: «اپ‌هایی که در بک‌گراند فعالیت می‌کنند، به‌دلیل اختلال‌های شبکه، انرژی بیشتری صرف اتصال می‌کنند و این گوشی را داغ و باتری را سریع تخلیه می‌کند.»
پرسش‌های بی‌پاسخ
وزارت ارتباطات تاکنون پاسخی به پرسش‌های مطرح درباره زمان بازگشت کامل پروتکل‌های حیاتی نداده است. البته به نظر می‌رسد آقای وزیر و همکارانش اصولاً معتقدند شرایط اینترنت عادی است؛ بنابراین نیازی هم به توضیح اضافه نمی‌بینند اما کاربران می‌پرسند چگونه ادعای عادی‌سازی اینترنت با مسدود بودن HTTPS ،SSH و پیامک‌های بین‌المللی سازگار است؟
شکاف ادعای دولت و واقعیت میدانی نه‌فقط اعتماد عمومی را مخدوش کرده، بلکه نشانه رویکرد شکننده مدیریت بحران است. قطع اینترنت به‌جای محافظت از امنیت ملی، موجب نارضایتی شدید کاربران و کسب‌وکارها شده است. الان زمانی است که وزیر ارتباطات و همکارانش باید در میدان باشند و مشکلات را هرچه سریع‌تر برطرف کنند. اگر هم در پایداری و بهبود کیفیت اینترنت ناتوان‌اند، لااقل وضعیت را شفاف برای مردم توضیح بدهند.
اینکه وزیر ارتباطات صرفاً ادعای عادی شدن وضعیت اینترنت را کند و مردم با مشکلات دسترسی، بدون هیچ توضیحی رها شوند، مصداق دقیق راه‌رفتن روی اعصاب کاربرانی است که هنوز با ترومای جنگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
